Bij Reporters Online krijgen we 'm een paar keer per week, deze vraag: wat zijn jullie nu eigenlijk precies? Zijn jullie een platform voor journalistieke makers, een bureau dat websites voor journalisten maakt of een donatie-site? Het kortste antwoord is: we zorgen dat journalisten op hun eigen site donaties kunnen ontvangen. Maar dat het daarmee niet in een oogopslag duidelijk is begrijpen we dan ook wel weer. Vandaar een poging om in begrijpelijk Nederlands uit te leggen wat Reporters Online doet, en waarom. Dit aan de hand van een vergelijking met het Amerikaanse nieuwsbrieven-bedrijf Substack - op dit moment in de VS het meest in zwang zijnde platform dat iets min of meer vergelijkbaars voor journalisten doet.
Reporters Online maakt voor freelance journalisten (WordPress) websites waarop ze hun werk kunnen publiceren. Vaak doen ze dat sowieso al, omdat ze hun werk aan opdrachtgevers willen laten zien. Bij gepubliceerde producties – artikelen, podcasts, video, multimedia in alle soorten en maten, maakt niet uit – kunnen ze om donaties vragen, als blijk van waardering voor hun werk. Dat kunnen eenmalige donaties zijn, of terugkerende (per maand, per kwartaal, per jaar etc.). Dat werkt zo: we installeren wat technologie die een donatieknop bij een productie zet, en zorgen voor de aansluiting met een zogeheten betaalprovider. Dat zijn bedrijven die ervoor zorgen dat donateurs via iDEAL, Paypal, en aantal andere Europese betaalsystemen en soms creditcards kunnen betalen. Om zeker te weten dat het technisch allemaal goed gaat maken we de websites ook zelf – in totaal nu zo’n 150.
Deelnemende journalisten verspreiden links naar hun werk op alle manieren die er tegenwoordig voor beschikbaar zijn. Hoe meer mensen ze bereiken, hoe meer donaties ze krijgen. Ze werken met social media als voorheen-Twitter, Linkedin, Facebook, en met een beetje gepriegel Instagram. Maar ook met WhatsApp- en Telegram-groepen, of met een nieuwsbrief.
En met die laatste komen we bij Substack. Dat is een Amerikaans bedrijf dat in 2017 begon met het aanbieden van nieuwsbrieven voor makers en creatieven, waaronder journalisten. Ze waren beslist niet de eerste met zulke nieuwsbrieven, en zijn ook nu nog zeker niet de enige. Het oorspronkelijk Nederlandse Revue, dat ongeveer in dezelfde tijd begon en later aan voorheen-Twitter werd verkocht, deed bijvoorbeeld iets vergelijkbaars (het ging een paar maanden geleden in de hakmolen van Elon Musk, en bestaat nu niet meer).
Substack is inmiddels wel flink groter dan de meeste andere aanbieders van nieuwsbrieven. Deels komt dat doordat het een heel goed product is: je kunt er makkelijk nieuwsbrieven mee maken en abonnees werven, met een gratis of met een betaald abonnement. De groei komt ook door het aanhoudend toevoegen van nieuwe functies, bijvoorbeeld het aanbevelen van nieuwsbrieven bij andere nieuwsbrief-makers en goede deelbaarheid op social media. Tot slot is Substack sterk gegroeid door in Amerika allerlei (semi-)beroemdheden geld te betalen om zelf een nieuwsbrief uit te gaan geven. Dat is voor de makers aantrekkelijk, omdat ze dan verzekerd zijn van een inkomen, en voor het platform ook, omdat het prima reclame is. Het mechanisme is vergelijkbaar met het inzetten van influencers in marketingcampagnes. Je moet er alleen wel het geld voor hebben. Substack heeft dat: het wordt gefinancierd door de Silicon Valley-investeerders die ook Facebook, Paypal, OpenAI en andere bekende techbedrijven groot hebben gemaakt.
Samengevat: op Reporters Online begint alles met een productie/artikel op je website, waar je alle vormen van media op kunt publiceren. bij Substack begin alles met een geschreven nieuwsbrief.
Platform
Substack is een platform, één centrale website/dienst waar tien- of honderdduizenden mensen tegelijkertijd gebruik van kunnen maken. Handig, want dan hoef je de noodzakelijke technologie maar een keer te bouwen waarna iedereen het kan gebruiken. Maar er zijn ook keerzijdes. Het gebrek aan transparantie bijvoorbeeld: je kunt er van uitgaan dat alle betalingen die je van abonnees ontvangt netjes door het platform worden doorgegeven, maar helemaal zeker weet je het nooit.
Vandaar dat we er bij Reporters Online bewust voor kiezen om donaties zo veel mogelijk via de eigen website van de deelnemers te laten lopen. Je kunt daardoor op je eigen site zien hoeveel je hebt ontvangen. Je kunt daarnaast ook werken met een publicatie op Reporters Online (niet iedereen heeft een site tenslotte), maar we raden het sterk aan om je eigen site te gebruiken. Dat is transparanter, en mensen waarderen je werk vooral ook graag als ze zeker weten dat het geld echt naar jou gaat.
Een ander risico van platforms: je hebt geen zicht op wat ze met data doen. Alle bedrijven die informatie verzamelen over gebruikers, zowel makers als donateurs/abonnees zijn tegenwoordig heel interessant voor artificial intelligence bedrijven. Die trainen hun modellen met zulke data. Of ze die data krijgen van donatie- en nieuwsbrief-platforms is nauwelijks te controleren, maar het feit dat ze zulke data hebben is wel een van de redenen waarom Silicon Valley-investeerders er veel geld in steken.
Op je eigen site ben jij de enige die bepaalt wat er met verzamelde data gebeurt (als die al verzameld worden, dat bepaal je ook zelf).
Verdienmodel en kosten
Met Substack maak je eerst en vooral nieuwsbrieven, waarop mensen zich kunnen abonneren. Dat kan via een gratis en via een betaald abonnement – waar je zelf de prijs van kunt bepalen. Zulke abonnementen hebben als groot voordeel dat je redelijk zeker weet hoeveel je per maand/jaar aan je werk overhoudt, gewoon door naar je aantal abonnees te kijken. Een nadeel is dat mensen die een (betaald) abonnement op een nieuwsbrief nemen daarmee ook verwachten dat je regelmatig journalistiek werk aflevert. Veel nieuwsbrief-makers krijgen daar, na een enthousiast begin, enige moeite mee.
Bij Reporters Online is die druk er minder, met name doordat het accent bij ons ligt op eenmalige donaties en niet op terugkerende maandelijkse donaties en abonnementen. Dat laatste kan wel, en er zijn ook een aantal deelnemers die er met succes gebruik van maken, maar het merendeel van de donaties zijn eenmalig (ongeveer 80%). Deelnemers krijgen ze door een donatiemogelijkheid op te nemen bij het journalistieke werk op hun site. Het is volledig aan hen zelf hoe vaak ze dat doen. Drie maal per week, twee keer per jaar en alles wat daar tussenin ligt. Dat maakt het voor jezelf makkelijker en minder tijdrovend om van donaties gebruik te maken, zeker als het gaat om journalistiek werk dat je sowieso al op je site zou hebben gepubliceerd. Voor het merendeel van je publiek is het ook prettiger: de meeste mensen geven liever eenmalig een bijdrage dan een maandelijkse of jaarlijkse. Eenmalige donaties leveren daardoor, die conclusie durven we na een jaar of vier wel aan, aanzienlijk meer op dan terugkerende donaties en abonnementen.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen: ook met Substack kun je lezers van je nieuwsbrief om eenmalige donaties vragen. Maar dat krijgt beslist geen prioriteit: het business model is gericht op abonnees werven. En bijvoorbeeld crowdfunden kan er niet mee – terwijl de donaties van Reporters Online in een paar seconden zijn om te bouwen naar een crowdfunding-campagne.
Wat betreft kosten valt het voordeel dan weer uit in het voordeel van Substack en andere aanbieders van nieuwsbrieven. Het gebruik is gratis, je betaalt alleen 10% commissie over de opbrengst van verkochte abonnementen en je betaalt transactiekosten aan de betaalprovider. Reporters Online werkt precies hetzelfde, maar we rekenen ook 75 euro per jaar voor de hosting van je website. Je hebt dan overigens wel meteen een volwaardige site waar je alles mee kunt doen wat je wilt, ook voor andere werkzaamheden.
Conclusie
We hebben hierboven de opties voor journalisten die rechtstreeks door hun publiek willen worden beloond zo eerlijk mogelijk proberen te vergelijken. De ene optie is niet per se beter dan de andere: als je goed thuis bent in een specifiek onderwerp, en daar een relatief groot publiek mee denkt te kunnen bereiken, is een betaalde nieuwsbrief een prima idee. Eenmalige donaties via artikelen en andere media op je eigen site vergen minder tijd, en leveren meer op dan abonnementen – maar met minder zekerheid. Bijkomend voordelen van een eigen site gebruiken zijn dat je zeker weet dat elke donatie aankomt en dat de gegevens van je donateurs niet gebruikt worden om ChatGPT te trainen.
Welke optie je ook kiest, het onder de aandacht brengen van je werk is een behoorlijke en vaak onderschatte klus: mensen krijgen niet vanzelf oog voor wat je publiceert, dat moet je ze vertellen, op alle mogelijke manieren. Wie daar het talent en de tijd voor heeft kan ver komen. En misschien nog wel het verst door de twee opties te combineren: een eigen website voor donaties en een Substack-nieuwsbrief met links naar die eigen site.
(Voor liefhebbers van muis-en-olifant vergelijkingen: klopt hoor, Substack is een keer of honderd miljard groter dan Reporters Online. Maar bij Substack klotsen de verliezen door de snelle groei aan alle kanten tegen de plinten, dus de kans is groot dat het ergens de komende jaren aan een techreus wordt verkocht. Bij Reporters Online gaat dat niet gebeuren, al was het maar omdat het eigendom is van een Coöperatie van freelance journalisten).
